Güneşli Bir Gün Bir eğitimcinin dünyası
Ferdinand’ın Öyküsü, boğa güreşlerinde dövüşmektense çiçek koklamayı tercih eden bir boğanın hikayesini anlatmaktadır. Kitap, Amerikalı yazar Munro Leaf’in 1936 yılında kaleme aldığı en bilinen eseridir. Robert Lawson tarafından resmedilen çocuk kitabı, 1938’de Walt Disney tarafından filme alınarak en iyi kısa animasyon dalında Oscar kazanmıştır. Canan Kırımsoy tarafından Türkçeye çevrilen eser, Engin Yayıncılık tarafından 1994 yılında yayımlanmış. Haliyle baskısı tükenen bu kitabı, sürpriz yapıp bana gönderen sevgili Esra’ya çok teşekkür ederim.
Kitabın oldukça ilginç bir geçmişi var: Ferdinand’ın Öyküsü, İspanya’da geçse de kitabın yazarı Munro Leaf Amerikalıydı. Ferdinand’ın yayınlandığı yıl İspanya’da iç savaş patlak verdi. Bu savaş üç yıl sürdü ve ülkenin askeri olarak ele geçirilmesiyle sonuçlandı. İkinci Dünya Savaşı da kitabın yayınlanmasından kısa bir süre sonra, 1939’da başladı.
Dünyanın dört bir yanında patlak veren savaşla birlikte birçok yetişkin, sessiz ve barışçıl Ferdinand’ı Pasifizmin sembolü olarak gördü. Kitap, İspanya İç Savaşı’ndan sonra 30 yılı aşkın bir süre İspanya’da yasaklandı. Nazi Almanyası’nda kitap, sayısız başka kitap ve sanat eseriyle birlikte yakıldı. Ferdinand’ın Öyküsü’nün 30.000 kopyası savaştan hemen sonra Almanya’da dağıtıldı.
Life dergisi kitabı “’Winnie the Pooh’dan bu yana en büyük çocuk klasiği” ilan ederken, dört kopyadan üçünün “yetişkinler” tarafından satın alındığını iddia etti.
Mahatma Gandhi ve Eleanor Roosevelt’in en sevdiği kitaplardan biri olan Ferdinand’ın öyküsü; uygunluk, hayvan hakları ve şiddet hakkında sorular ortaya koyuyor.
Ferdinand’ın hikayesi 2017 yılında Fox Family Entertainment tarafından yeniden uyarlandı. Filmin Türkçe versiyonuna https://www.filmmodu8.com/tt3411444-turkce-dublaj-film-izle linkinden ulaşabilirsiniz.
Toplumumuz çocuklara etik seçimler yapmayı öğretmeye çok önem veriyor, ancak her seferinde bir eylemi doğru veya yanlış yapan net kriterler belirlemek gerçekten zor. Ferdinand’ın Öyküsü, kendi halinde ve kendi kararlarıyla çok rahat büyüyen, ancak kısa sürede barışçıl yaşam tarzına meydan okuyan zor durumlarla karşı karşıya kalan genç bir kahramanın öyküsüdür.
Ferdinand’ın Öyküsü
Bir zamanlar İspanya’da adı Ferdinand olan genç bir boğa yaşıyordu. Birlikte büyüdüğü diğer genç boğalar, gün boyu oradan oraya koşup oynuyor, birbirleriyle kafa kafaya itişip duruyorlardı. Ama Ferdinand hiç de onlar gibi değildi. Sakin sakin oturup çevrede bulunan çiçekleri koklamak onun en sevdiği şeydi. Otlakların ötesinde bulunan bir mantar ağacının altı en sevdiği yerdi. Bütün bir gün boyunca bu ağacın altında oturup çiçeklerin mis gibi kokularını içine çekmeye bayılırdı Ferdinand. Bir inek olan annesi, Ferdinand’ı böyle tek başına gördüğü zaman çok kaygılanırdı. Oğlunun kendini kimsesiz, yapayalnız hissedeceğinden korkardı.
Kimi zaman “Neden sen de diğer genç boğalar gibi dolaşmıyor, onlarla koşup oynamıyorsun?” diye sorardı sevgili oğluna. Ama Ferdinand her seferinde başını iki yana sallar: “Sakin sakin oturabildiğim, çiçekleri koklayabildiğim bu mantar ağacının gölgesi benim çok daha hoşuma gidiyor.” diye yanıt verirdi. O zaman, annesi kendini yalnız hissetmediğini anlar içi rahatlardı. Bir inek olmasına rağmen anlayışlı bir anne olduğu için de onu öylece bırakır, mutluluğuna engel olmazdı.
Uygunluk
Ferdinand’ın birlikte büyüdüğü diğer tüm boğalar koşmayı ve dövüşmeyi sever ama Ferdinand barış içinde yaşamak ister.
- Sence diğer boğalar Ferdinand hakkında ne düşünüyordur?
- Hiç tüm arkadaşlarınızın yapmak istediğinden farklı bir şey yapmak istediğiniz oldu mu?
- Arkadaşlarınızın yapmak istedikleri yerine kendi yapmak istediklerinizi yaptığınızda, sizinle alay ettiler mi? Siz veya arkadaşlarınız sonunda fikrinizi değiştirdiniz mi?
- Hiç çevrenizdeki herkesten farklı hissettiğiniz oldu mu? Bu nasıl bir şeydi?
- Farklı olmak bazen iyi bir şey mi, kötü bir şey mi, yoksa ikisi de değil mi? Neden böyle düşünüyorsun?
- Birinin sizden farklı davrandığını veya farklı düşündüğünü görmek rahatsız edici olabilir mi? Neden?
- Sınıfınıza yeni bir öğrenci katılırsa ve sınıf arkadaşlarınızdan her biri ona zorbalık etmeye başlarsa, katılır mısınız? Onları durdurmaya mı çalışırsınız?
- Yeterince insan bir şeyin doğru olduğuna karar verirse, bu onu doğru yapar mı? Yeterince insan bir şeyin yanlış olduğuna karar verirse, bu onu yanlış yapar mı?
Kolaylaştırıcıya Not:
Çocuklar, özellikle erkek çocuklar, genellikle sert olmaları gerektiğine inanarak büyütülürler. Birbirleriyle dövüşmeyi seven bir grup genç boğanın ortasında, Ferdinand oturup çiçekleri koklamayı tercih eden yalnız, hassas boğadır. İlk başta, Ferdinand’ın annesi diğer tüm genç boğaların oynadığını ve Ferdinand’ın farklı davrandığını gördüğünde, onun yalnız olduğundan endişelenir. Ama onun mutlu olduğunu anlayınca rahatlar. Ferdinand’ın annesi nihayetinde Ferdinand’ın farklı olmasının iyi olduğuna karar verir, ancak ilk endişeleri, bir kişinin normlara uymasının faydalı olup olmadığına dair temel etik soruyu yansıtır. Bazıları, normların benliğin dışından geldiğini ve bu nedenle bireyin nasıl davranacağını yönetmemesi gerektiğini savunur.
Öğrenciler genellikle iki farklı grubun farklı şeylerden zevk almasının tamamen kabul edilebilir olduğuna karar vereceklerdir. Bazıları, belirli durumlarda akranların hepsinin aynı şekilde davranmasının önemli olduğunu savunur.
Uygunluk tartışması, özellikle okul ortamında uygun olan akran baskısı ve zorbalığa odaklanabilir. Çevrenizdeki herkes bir şey yapıyorsa, bunun kabul edilebilir bir davranış olduğunu varsayabilir misiniz? Bu şekilde ifade edildiğinde, cevap açıkça hayır gibi görünebilir. Ancak, belirli durumlar göz önüne alındığında, cevaplarımız daha karmaşık hale gelebilir. Örneğin, insanlar oyun oynarken de aynı şekilde davranmalıdırlar. Ne de olsa davranışlarımızı çevremizdekilere göre modelliyoruz ve bu nedenle ne zaman onları izleyeceğimizi ve ne zaman “kendi yolunuza gideceğimizi” belirlemek zor olabilir.
Hikayenin devamı okunur:
Aradan yıllar geçti, Ferdinand gelişti, kocaman güçlü bir boğa oldu. Aynı otlakta beraber büyüdüğü diğer boğalar hala birbirleriyle itişmeye, dövüşmeye devam ediyor, yine kafa kafaya birbirlerini itekleyip boynuzlarıyla birbirlerinin canını acıtmaya çalışıyorlardı. Ve hepsinin gönlünde yatan en önemli şey; bir gün Madrid’de yapılan boğa güreşlerine katılmak üzere seçilmekti. Oysa Ferdinand, hala sevdiği mantar ağacının altında oturuyor, çiçeklerin mis gibi kokularını içine çekiyordu.
Bir gün gri şapkaları olan beş adam çıkageldi. Madrid’de yapılacak boğa güreşleri için en iri, en güçlü, en vahşi ve en hızlı boğayı seçmek için gelmişlerdi.
Yılllardır bekledikleri bu fırsatı değerlendirmek isteyen bütün boğalar, en korkunç, en güçlü boğalar olduklarını bu garip şapkalı adamlara gösterebilmek için burunlarından soluyarak, korkunç sesler çıkararak birbirlerini boynuzlarıyla kızdırarak, akıl almaz atlayışlar zıplayışlar yaparak ortalığı birbirine katıyorlardı.
Ferdinand, adamların kendisini seçmeyeceklerini çok iyi biliyordu. Aslında onu seçip seçmeyeceklerini de hiç umursamıyordu. Her zaman yaptığı gibi gidip en sevdiği ağacın altına oturdu. Ancak bu kez NEREYE oturduğuna ne yazık ki dikkat etmedi. Zavallı Ferdinand serin ve yumuşak çimlerin üstüne oturacağına bir yaban arısının üstüne oturuverdi.
Peki, sen bir yaban arısı olsaydın ve üstüne kocaman bir boğa otursaydı ne yapardın? Herhalde onu sokardın değil mi? İşte yaban arısı da aynen öyle yaptı.
AAAH! Ferdinand’ın canı fena yanmıştı. Acıdan havalara fırladı. Öfkeyle bağırarak, burnundan soluyarak, boynuzlarıyla çevresine saldırmaya, toynaklarıyla deli gibi yeri dövmeye, çifteler atmaya başladı.
Garip şapkalı beş adam onu bu haliyle görünce sevinç çığlıkları attılar. Çünkü bu boğa şimdiye kadar görmüş oldukları en iri, en korkunç, en vahşi boğa idi. Madrid’deki boğa güreşleri için aradıkları özellikler de buydu.
Böylece Ferdinand’ı seçtiler kuşkusuz. Onu bir kağnı ile, boğa güreşleri için Madrid’e götürdüler.
Hayvan Hakları
Ferdinand annesiyle kalıp en sevdiği ağacın altında sessizce oturmak ister ama beş adam gelip onu boğa güreşine götürür.
- Ferdinand ne yapmak istiyor?
- Adamlar Ferdinand’dan ne istiyor?
- Adamların istediklerini yapmak için Ferdinand’ı alıp götürmeleri doğru mudur?
- Ferdinand bir insan olsaydı cevabınız farklı olur muydu?
- İnsanlar hayvanları eğlence için kullanmalı mı?
- Hayvanlara saygı gösterme ve/veya onları koruma sorumluluğumuz var mı?
- Ferdinand iyi bir evcil hayvan olur mu?
- Hayvanlara nasıl davranacağımıza neye göre karar veriyoruz?
Kolaylaştırıcıya Not:
Bu soruşturma, özellikle türler arasındaki etkileşimlerle ilgilidir. İnsanlar hayvanları yiyecek, giyecek, tıbbi deneyler vb. gibi amaçlar için kullanırlar. Çoğu insan kendilerini bir şekilde diğer tüm hayvanlardan daha önemli görür. Ancak, neden böyle olduğunu haklı çıkarmak zordur. Çoğu öğrenci, Ferdinand’ın boğa güreşleri için götürülmemesi gerektiği konusunda hemfikirdir, ancak insan türünün diğer türlere göre daha önemli olup olmadığı ve eğer öyleyse, bunun nedeni konusunda hemfikir olmayabilirler.
Hikayenin devamı okunur:
Ne muhteşem bir gündü! İnsanlar çoşkuyla bağırıyor, neşeyle koşturuyor, rengarenk bayraklar dalgalanıyor, her yerde müzik çalınıyordu.
Ve bütün o güzel İspanyol kadınlarının hepsi bu şenlikler için saçlarını çiçeklerle bezemişlerdi. Herkes yerini aldıktan sonra arenadaki gösteri yürüyüşü başladı.
İlk önce boğayı kızdırmak için kullanılan ve renkli kurdelelerle süslenmiş uçları sivri kısa okları taşıyan Banderillerolar çıktı arenaya. Onları, boğayı daha da öfkelendirmek için ellerinde uzun saplı mızraklar olan, atlara binmiş Pikadorlar izledi.
En son olarak da kendini beğenmiş biri olan Matador çıktı arenaya. Matador kendini çok yakışıklı buluyordu. Bu nedenle İspanyol hanımlarını yerlere kadar eğilerek uzun uzun selamladı. Omuzunda Matadorların simgesi olan kırmızı cepken taşıyordu, kılıcıyla ise boğaya son vuruşu yapacaktı.
Onlardan sonra sıra boğaya gelir değil mi? Ve sen de kimin geleceğini biliyorsun tabii ki. FERDİNAND!
Ona “Korkunç Ferdinand” lakabını takmışlardı. Bütün Banderillerolar ondan korkuyordu. Pikadorlar da ondan korkuyordu ve Matador ise korkudan taş kesilmişti.
Ferdinand arenanın ortasına doğru yürümeye başladı. Onun vahşice dövüşeceğine, bağırarak, burnundan soluyarak, boynuzlarıyla korkunç saldırılar yapacağına inanan seyirciler onu deli gibi alkışlıyorlar, bağırarak tezahüratlar yapıyorlardı.
Her ne kadar onu tahrik etmeye, kızdırmaya çalıştılarsa da boşuna. Ferdinand dövüşmeyi, vahşice saldırmayı hiç düşünmüyordu. Arenanın ortasında öylece oturuyor, günlerce hasret kaldığı güzel havanın tadını çıkarıyordu. Baderillerolar çok kızmışlardı. Pikodorlar ise öfkeden ne yapacaklarını şaşırmışlardı. Matador ise kırmızı cepkeniyle ve kılıcıyla gücünü ve yeteceğini güzel hanımlara ispatlayacak bir gösteri yapamadığı için hırsından ağlıyordu.
Ama çok yanıldılar çok. Arena’nın ortasına kadar gelen Ferdinand güzel İspanyol kadınlarının saçlarına takmış oldukları çiçekleri görünce kendinden geçti, onların mis gibi kokularını içine çekebilmek için sakince yere oturuverdi. Böylece Ferdinand’ı eve geri götürmek zorunda kaldılar.
Eğer hala yaşıyorsa, Ferdinand kuşkusuz hala en sevdiği mantar ağacının altında sakin sakin oturuyor ve çiçeklerin o mis gibi kokularını içine çekiyordur.
Ve kimbilir Ferdinand ne kadar mutludur.
Şiddet
Ferdinand dışında hikayedeki çoğu kişi savaşmaktan hoşlanır.
- Sizce Ferdinand neden savaşmak istemiyor?
- Madrid’den gelen adamlar, neden Ferdinand’ın vahşi olduğuna inanıyor?
- Bazı dövüş türlerinin eğlenceli olabileceğini düşünüyor musunuz?
- Dövüşmek ne zaman iyidir? Ne zaman yanlıştır?
- Kavga etmek istemiyorsan ama biri seninle kavga etmeye çalışıyorsa ne yapmalısın?
- Dövüşebilmek, dövüşmen gerektiği anlamına mı geliyor ?
- Bir kavga adil olabilir mi? Onu adil veya adaletsiz yapan nedir?
- Dövüştüğünüz kişinin sizden daha zayıf veya daha güçlü olması fark eder mi?
- Sporda olduğu gibi dövüşen birini izlemek eğlenceli midir? Birinin gerçekten incindiğini izlemek eğlenceli mi?
- İyi dövüş diye bir şey var mıdır? Onu iyi yapan ne?
Kolaylaştırıcıya Not:
Bu soruşturma, insanlarla hayvanlar ve insanlarla insanlar arasındaki etkileşimlerde dikkate alınması gereken bir kavram olarak şiddet ile ilgilidir. Çocuklara erken yaşlardan itibaren kavga etmemeleri öğretilir, ancak bunun ne anlama geldiğini söylemek bazen zordur. Nefsi müdafaa için savaşmaya ne dersiniz? Ferdinand’ın kendisini iğne ve mızrakla kışkırtmak isteyen boğa güreşçilerine verdiği tepkiyi göz önünde bulundurarak, öğrenciler bir başkası kavga başlattığında yanıt vermenin yollarını tartışabilirler. Çoğu, saldırıya karşı kendilerini savunmaları gerektiğini iddia eder. Yine de bazıları, şiddetin asla veya neredeyse asla kabul edilemez olduğunu iddia ederler. Televizyon, video oyunları ve diğer eğlence biçimleri şiddet içeren bir yaşam tarzını bir norm olarak bazen de hayran olunacak veya taklit edilecek bir şey olarak tasvir edebilir. Belki de çocukların güreşmesi gibi bazı dövüş biçimleri kabul edilebilir bir oyun biçimi olabilir. Ancak bu, zorlu oyunlardan veya şiddetli video oyunlarından zevk almamanın yanlış olduğu anlamına mı geliyor? Ebeveynler ve eğitimciler, şiddet içeren oyun ve eğlencenin sağlıklı olup olmadığı konusunda çağlar boyunca tartışmışlardır; İşte çocukların tartışmaya seslerini eklemeleri için bir şans.
Yıllar içinde çok çeşitli tartışmaların fitilini ateşleyen bu hikaye, bugün toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin de bir simgesi olarak selamlanıyor, hikayesi bir “farklılık” kutlaması ve kültürün seksen altı yılda ne kadar değiştiğine dair de bir ölçüt.
Kaynak:
Bu yazıda Madeleine Lifsey tarafından Çocuklara Felsefe Öğretimi için yazılmış ders modülünden yararlanılmıştır.
http://storyphilosophy.blogspot.com/2013/01/the-story-of-ferdinand-animal-rights.html
